عملیات های فارسیات اهواز و ذوالفقاری آبادان

رزمندگان اعزامی به منطقه جنوب عملیات های فارسیات اهواز و   ذوالفقاری آبادان  گروه برادر غلامعباس جمالیان مهر 1359 

فرمانده گروه : حاج غلامعباس جمالیان
منطقه مأموریت : جنوب – فارسیات اهواز و ذوالفقاری آبادان 
مدت مأموریت : 2 ماه
عضویت افراد : پاسدار و بسیجی
تعداد افراد اعزامی : 63 نفر
تاریخ اعزام  : 22/07/1359
تاریخ پایان مأموریت : 25/09/1359
تعداد شهدا : 11 نفر
تعداد مجروحین : 6 نفر

مقدمه 
پس از آغاز تهاجم ارتش متجاوز عراق، در هفته اول مهر 1359 نظامیان عراق توجه زیادی به سمت خرمشهر و آبادان نداشتند و تلاش اصلی آن‌ها در محورهای منتهی به اهواز متمرکز شده بود .                  

نیروهای دشمن تا منطقه دب حردان در 2 کیلومتری جنوب غربی اهواز پیشروی کردند ضمن اینکه از طریق محورطلائیه – کرخه کور خود را به حوالی اهواز رسانیده و شهر را در آستانه سقوط قرار دادند .                

در این مدت نه‌ تنها اهواز تصرف نشد، بلکه به محاصره کامل نیز درنیامد.

بنابراین ارتش عراق از اشغال اهواز ناامید شد و تلاش خود را به تصرف خرمشهر و جزیره‌ آبادان که می‌توانست عراق را بر اروندرود مسلط گرداند، معطوف کرد.              

بر اساس تاکتیک جدید عراقی‌ها در 19/07/1359 با عبور از رودخانه کارون و تصرف دو جاده آبادان – اهواز و آبادان – ماهشهر، عقبه مدافعان مستقر در خرمشهر و آبادان را بستند و فشار بر خرمشهر را تشدید کردند.

پس از اشغال خرمشهر در 04/08/1359 ،  عراقی‌ها به پیشروی خود از سمت جاده آبادان – ماهشهر ادامه داده ، با عبور از بهمنشیر در 09/08/1359 وارد جزیره آبادان شدند، لیکن با مقاومت مدافعان ، از جزیره بیرون رانده شدند و آبادان از سقوط نجات یافت. به‌این‌ترتیب،           ارتش عراق ضمن اشغال خرمشهر، در شمال آبادان متوقف شد و همانجا به ایجاد استحکامات مبادرت ورزید تا اینکه در تاریخ 05/07/1360 ساعت 00:10 بامداد عملیات شکستن محاصره آبادان با نام ثامن‌الائمه علیه‌السلام و با رمز مقدس « نصر من الله و فتحٌ القریب » آغاز و نیروهای رزمنده ایرانی توانستند محاصره آبادان را شکسته و عراقی‌ها را وادار به عقب‌نشینی کنند.

مروری بر عملکرد گروه اعزامی از اراک :
با شروع جنگ تحمیلی عراق علیه ایران و به‌منظور جلوگیری از پیشروی نیروهای عراقی و دفاع ازمیهن اسلامی گروهی متشکل از 130 نفر از برادران پاسدار و بسیجی شهرستان اراک در تاریخ 22/07/1359جهت اعزام به جبهه جنوب (خوزستان) راهی تهران شدند .

گروه اعزامی به فرماندهی برادر غلامعباس جمالیان که در آن زمان فرمانده عملیات و عضو شورای فرماندهی سپاه اراک بود.                          با چند دستگاه اتوبوس به پادگان ولیعصر (عجل الله تعالی فرجه الشریف ) تهران مراجعه و سپس جهت هماهنگی به پادگان امام حسین علیه السلام (محل فعلی دانشگاه امام حسین علیه السلام ) اعزام شدند.

گروه فوق مدت سه روز در پادگان مستقر بودند و پس از هماهنگی های لازم جهت اعزام به منطقه جنوب، به سپاه اراک مراجعت و ضمن تسلیح با سلاح ژ3 و یک قبضه تیربار ژ 3  در تاریخ 28/07/1359 با چند دستگاه اتوبوس به سمت خوزستان حرکت کردند و شب را در شهر دزفول استراحت و صبح روز بعد  پس از اقامه نماز و صرف صبحانه به سمت اهواز حرکت نمودند. 

به جهت تسلط ارتش عراق به منطقه شوش و جاده‌ی اندیمشک - اهواز به وسیله آتش خمپاره و توپ و عدم امنیت جاده ، تردد بیشتر از جاده دزفول به شوشتر و اهواز انجام می‌شد ولی به جهت سرعت کار و تسریع در رسیدن به اهواز؛ با توکل به خدا گروه اعزامی از جاده اندیمشک - اهواز حرکت نمودند وظهر همان روز به اهواز رسیده و در مدرسه سعدی در انتهای خیابان نادری نرسیده به سه راه آبادان مستقر شدند و طی مدت حضور در منطقه جنگی جنوب چهارنوبت عملیات به شرح ذیل انجام دادند.

مأموریت اول : حضور در جنگل‌ درختچه های مقابل پلیس‌راه اهواز – اندیمشک : 
در تاریخ 02/08/1359، نیروهای عراقی از سمت تپه های فولی آباد که به موازات جاده اهواز – سوسنگرد واقع شده اند و حد فاصل این تپه ها تا جاده اهواز – اندیمشک در حوالی پاسگاه پلیس راه، توسط جنگل متشکل از درختچه های گز احاطه شده است .

به قصد تصرف پاسگاه پلیس راه اهواز - اندیمشک و قطع این جاده هجوم خود را شروع می نمایند. 
گروه اعزامی از اراک مأموریت پیدا می کند، شبانه  به منظور مقابله با دشمن درجنگل های روبروی پلیس راه مستقر شود و نیروهای متجاوز عراقی به تصور حضور گسترده رزمندگان ایرانی در جنگل، پس از چند ساعت اجرای آتش و شلیک گلوله منور نهایتاً به مواضع قبلی خود باز می گردند و گروه نیزدر تاریخ 03/08/1359 به مقر خود در اهواز مراجعت می نمایند .

مأموریت دوم : حضور در عملیات ایذایی دُبّ حَردان :
این مأموریت در منطقه روستای دب حردان و به منظور عقب راندن نیرو های عراقی از روستا وتشکیل خط پدافندی بودکه تعدادی از اعضای گروه بصورت داوطلب و تحت فرماندهی شهید چمران در عملیات نامنظم و برای ضربه زدن به دشمن شرکت نمودند و تلفاتی نیزاز دشمن گرفتند و پس‌ازآن به مقر بازگشتند.

پس از سه روز از مأموریت دب حردان ، گروه به پادگان گلف  اهواز رفته و در مدت چند روز که در آنجا استقرار داشتند ضمن سازماندهی در سه دسته به فرماندهی شهیدان ناصر فخرزاده، سید مجتبی پژمان و برادر جواد مرادی، همه افراد مشغول فراگیری آموزش نظامی بودند .

افراد گروه در نماز جماعت پادگان به امامت مقام معظم رهبری که به همراه شهید چمران در منطقه حضور داشتند شرکت نمودند و پس از نماز جماعت، معظم له ضمن ایراد سخنرانی در تشریح موقعیت منطقه و شرایط حاکم بر کشور و داستان بنی صدر از تعبیر خاردرچشم و استخوان در گلو استفاده نمودند.

مأموریت سوم : حضور در عملیات فارسیات  اهواز :
منطقه جنگی فارسیات در حدود 30 کیلومتری جنوب غربی اهواز و محدوده روستاهایی به همین نام قرار داشت.                                    روستاهای "فارسیات بزرگ" و "فارسیات کوچک" هر دو در حاشیه شرقی رودخانه کارون قرار داشتند و یک پاسگاه ژاندارمری در حوالی روستای فارسیات بزرگ واقع شده بود ؛ مقابل روستای فارسیات بزرگ در حاشیه غربی کارون روستاهای "صفحه یک" و "صفحه دو" قرار داشته اند و چند کیلومتر پایین تر"روستای شمریه" قرار داشت .

در حال حاضر هیچ کدام وجود خارجی ندارند .
به دنبال گزارشی مبنی بر حضور یک جاسوس عراقی در روستای شمریه و برای دستگیری وی و پاکسازی روستا، گروه در تاریخ 09/08/1359 با اتوبوس به سمت روستای فارسیات بزرگ حرکت کرد .

مسیر حرکت از سمت جاده اهواز- آبادان و در امتداد رود کارون بود .

غروب همان روز به روستای فارسیات رسیدند ودر مسجد روستا مستقر شدند .

صبح روز 10/08/1359 تعدادی از افراد گروه با یک فروند قایق به روستای صفحه در آن سوی رودخانه کارون که در دید و تیر نیروهای عراقی قرار داشت، اعزام شدند. 
مردم روستای شمریه هنوز روستا را تخلیه نکرده بودند .

از این رو خبر حضور نیروهای ایرانی توسط یک نفر خبرچین به عراقی‌ها داده شد.

بنابراین عراقی‌ها با تانک‌ها شروع به حرکت به سمت نیروهای خودی نمودند. 
نیروها در دو محل نخلستان و دشت استقرار یافتند، اهالی روستای فارسیات در ایجاد سنگر همکاری بسیار خوبی با گروه داشتند و حتی غذای گرم( آبگوشت) برای آنها تامین نمودند، با نزدیک شدن عراقی ها، درگیری شروع و شدت پیدا کرد.

تعداد قابل توجهی از نیروهای دشمن در نخلستان به هلاکت رسیدند، اما در منطقه دشت برتری با تانک های عراقی بود، در این محدوده پس از ساعتی درگیری برادران سید محمود عبدی ، عباس خانبلوکی ، غلامرضا احمدی و علی آقایی به شهادت رسیدند و برادرجمالیان نیز مجروح شد.

با فرارسیدن شب عده ای به روستای فارسیات برگشته و عده ای نیز در پناه درختچه های اطراف ساحل غربی پناه گرفتند. 

صبح روز 11/08/1359 با روشن شدن هوا رزمندگان خودی متوجه می شوند که دشمن عقب نشینی کرده است از این رو چند نفر از اعضای گروه جهت آوردن پیکر مطهر شهدا به منطقه درگیری مراجعه کردند اما هیچ اثری از آنها پیدا نشد.

طبق اظهارات بعضی از اهالی روستا؛ عراقی ها هنگام عقب نشینی پیکر شهدا را با خود برده بودند، البته تاکنون نیز اثری از پیکر این شهیدان به دست نیامده است.

 مأموریت چهارم : حضور در منطقه آبادان : 
با توجه به محاصره آبادان و اشغال جاده های اهواز – آبادان و آبادان - ماهشهر نیروها در تاریخ 18/08/1359 از اهواز به ماهشهر منتقل و پس از دو روز توقف با بالگرد(شینوک )به روستای چویبده خسرو آباد آبادان منتقل و سپس با خودرو به کوی ذوالفقاری (ایستگاه 12)  در فاصله حدوداً دو کیلومتری شهر آبادان اعزام و در آنجا مستقر شدند .                        
بدلیل محاصره آبادان تأمین غذای گرم و نان برای رزمندگان مشکل بود، لذا با هماهنگی مسئولین محلی گروه اعزامی از اراک اقدام به بازگشایی یک باب نانوایی و طبخ نان نمود.

با این کار مردم ورزمندگان حاضر در منطقه اعم از سپاه و ارتش از نان تازه و داغ  بهره‌مند شدند که تأثیر بسیار مثبتی در روحیه آنها داشت و تصور می کردند محاصره شهر شکسته شده و آرد از اهواز آمده است.

 در تاریخ 03/09/1359 دو نفر از برادران پاسدارسپاه اراک به نام های محمد سلیمانی و داود مجیدی فر براثر آتشباری دشمن و اصابت ترکش به شهادت رسیدند. 

شرکت در عملیات سه راهی آبادان  ( کوی ذوالفقاری) : 
درتاریخ 19/09/1359 طرحی به اجرا درآمد که براساس آن بنا بود چندین گروهان 87 نفره در عملیات شرکت داشته باشند؛ یک گروهان به فرماندهی برادر مرتضی قربانی، یک گروهان به فرماندهی برادرحسن بنادری، گروهان ژاندارمری، یک گروهان از جبهه ذوالفقاری به فرماندهی برادر رضا موذنی، یک گروهان از گردان 153 تیپ 2 لشکر 77 خراسان، یک گروهان از فداییان اسلام و نیروهایی از ارتش از سمت ماهشهر در حمله شرکت کنند و به وسیله نیروهای ارتش مستقر در آبادان مورد پشتیبانی سلاح سنگین و زرهی قرار گیرند.

در ساعت 2 بامداد 19/09/1359 رزمندگان ایران در منطقه سه راهی شمال آبادان با هدف تصرف جای پایی در جنوب این منطقه، از سه جناح وارد عمل شدند.

به جز نیروهای جناح راست که به میدان مین برخوردند، دوجناح دیگر در 70 متری دشمن منتظر اعلام رمز شروع عملیات بودند اما چند دقیقه       قبل از اعلام رمز، دشمن با توپ، خمپاره و سایر سلاح های خود نیروهای عمل کننده را زیر آتش گرفت و آنها را زمین گیر کرد.

این وضعیت تا ساعت 3:30 دقیقه که دستور عقب نشینی صادر شد ادامه داشت.

شایان ذکر است که هنگام اجرای آتش دشمن، یک دسته (بیش از 30 نفر) از نیروها در جناح راست پس از عبور از میدان مین به خط دشمن هجوم برده و تعدادی از عراقی ها را به هلاک رساندند و خود نیزبه شهادت رسیدند.

دیگر نیروهای خودی در 800متری خط دشمن (1200 متر جلوتر از خط قبلی)مستقر شدند.
گروه اعزامی از اراک در گردان رزمندگان اعزامی از یزد به فرماندهی برادر شهید سیدضیاء گلدون ساز سازماندهی شدند و حرکت خود را آغاز و بعد از حدود یک ساعت راهپیمایی به خاکریز عراقی ها رسیدند، پس از درگیر شدن با دشمن، بخش عمده ای از نیروها به دلیل نزدیک بودن به خاکریز دشمن و زیر آتش بودن از سوی نیروهای مستقر در" تپه های مَدَن  "مجروح شدند و 11 نفر از جمله 5 نفر از اعضای گروه اعزامی از اراک به نام های برادران سید مجتبی پژمان، رضا عقیلی، ناصر فخرزاده، ولی الله دارابی نژاد و حسین صالحی مرزیجرانی به شهادت رسیدند.

یک شب بعد از عملیات، نیروهای خودی صدای درخواست کمک مجروحینی را شنیدند که توانسته بودند خود را به نزدیک آنها برسانند و به یاری آنها شتافتند و موفق شدند دو نفر را یافته و به عقب منتقل کنند، حسین غفوری فرد یکی از آن دونفر بود.

(برادر حسین غفوری فرد به‌شدت مجروح شده وحدود 30 ساعت در بین شهدای ایرانی و کشته‌های عراقی مانده بود و علیرغم اینکه عراقی‌ها به مجروحین تیر خلاص می‌زدند به‌طور معجزه‌آسایی زنده مانده و بصورت سینه‌خیز خود را به نیروهای خودی رساند).

 پیکر مطهر شهدا نیز پس از10 ماه با انجام عملیات ثامن‌الائمه "شکست حصر آبادان" به اراک منتقل گردید.
با اتمام دوره مأموریت گروه ؛ نیروها با یک فروند لنج از بندر چویبده آبادان به بندر امام و ماهشهر و از آنجا هم با اتوبوس به پادگان گلف منتقل و پس از تحویل سلاح به اراک بازگشتند. 
 در این مأموریت تعداد 11 نفر از گروه اعزامی شهید شدند که 4 نفر در منطقه فارسیات  اهواز و 7 نفر هم در منطقه کوی ذولفقاری آبادان به شهادت رسیدند و تعداد 6 نفر هم مجروح شدند .

شهدای گروه عبارتند از : 

الف- عملیات فارسیات :

1- سید محمود عبدی

2- عباس خانبلوکی

3- غلامرضا احمدی  

4- علی آقایی

 
ب- عملیات سه راهی آبادان :

1- محمد سلیمانی

2- داود مجیدی فر

3- سید مجتبی پژمان

4- رضا عقیلی

5- ناصر فخرزاده

6- ولی الله دارابی نژاد

7- حسین صالحی مرزیجرانی 
 (جمعاً 11 نفر) 

مجروحین گروه عبارتند از برادران :
1- حسین غفوری فرد

2- محمدعلی صالحی  

3- احمد  فتحی

4- ذبیح‌الله عابدی

5- غلامعباس جمالیان

6- احمد سوار آبادی

 
ملاحظات :

1- درمرحله اعزام تعداد افراد حدود 130 نفر بوده که به دلایل شخصی تعدادی از گروه منفک شده و در نهایت به 63 نفر رسیدند.

2- فهرست اسامی افراد براساس لیست موجود در کارگزینی سپاه حضرت روح الله رحمت الله علیه، دفترچه های خاطرات افراد، مصاحبه ها و تصاویر که جزء اسناد و منابع این سند می باشند تهیه شده است.

3- تاریخ های عروج آسمانی شهیدان گروه براساس اظهارات و دفترچه های خاطرات اعضای گروه تعیین شده است.
4- گروه اعزامی جهت حضور در عملیات سه راهی آبادان به همراه برادران اعزامی ازاستان های یزد و اصفهان حضور داشتند، بنابراین بعضی افراد ناشناس در تصاویر احتمالاً برادران اعزامی از استانهای مذکور می باشند. 
5- یک گروه اعزامی از شهرستان خمین به استعداد 18 نفر با فرماندهی سردار شهید حسن آندی نیز در عملیات سه راهی آبادان حضور داشتند که برادران محمدرضا سرلک، مسعود ملاحسینی واکبر ختایی از این گروه درعملیات به شهادت رسیدند. 
6- سردار شهید حسن آندی در کسوت فرماندهی دیده بانی واحد اطلاعات عملیات لشکر 8 نجف اشرف طی عملیات بیت المقدس در منطقه ایستگاه حسینیه به شهادت رسید.
7- همزمان با حضور گروه برادران جمالیان و آندی ، تعدادی نیروی داوطلب از شهرهای مختلف استان مرکزی در قالب رزمندگان جنگ های نامنظم تحت فرماندهی شهید دکتر مصطفی چمران و گروه فداییان اسلام تحت فرماندهی شهید سید مجتبی هاشمی در منطقه حضور داشتند.

منابع:
     1- اطلس خوزستان – مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس - 1393 – چاپ اول.
     2- فاتح تپه ها – مهدی ابوالحسنی ترقی – نشر ستارگان درخشان – 1395 – چاپ اول.